Que significa a disolución do PKK?

Do 5 ao 7 de maio, o PKK celebrou o seu 12º Congreso, dedicado a dous camaradas, Heval Fuat (Ali Haydar Kaytan) e Heval Riza Altun, que desempeñaron un papel esencial na fundación do PKK e convertéronse en mártires. Os resultados feitos públicos anunciaron que “todas as actividades realizadas baixo o nome de PKK foron concluídas” e que a loita armada estaba a chegar ao seu fin para abrir o camiño ao desenvolvemento dunha solución política e democrática.

Contexto xeopolítico

Para entender a decisión de disolver o PKK, é importante mirar con sinceridade á situación en Turquía. A pesar da imaxe que tenta proxectar ao exterior, a súa situación real é moi crítica. A detención do alcalde de Istambul, İmamoğlu, reflicte a profunda crise que vive Turquía. O réxime de Erdoğan chegou a tal punto que ten que recorrer ao encarceramento dun dos seus principais opoñentes para manterse no poder. Aquí algúns exemplos que ilustran esta situación:

• O papel de vangarda do sistema capitalista no Oriente Medio pasou agora a Israel. Está a construírse unha nova ruta económica que une a India con Europa, atravesando o Oriente Medio pero evitando Turquía. Israel lidera este proxecto, co obxectivo de desenvolver o seu plan imperialista do "Gran Oriente Medio".

• Tras máis de 40 anos de conflito armado co movemento kurdo e con unha axuda masiva da OTAN e os Estados Unidos, Turquía non conseguiu liquidar militarmente o PKK.Turquía está a atravesar unha grave crise económica, causada en gran parte pola súa economía de guerra.

• Mentres as forzas do capitalismo global buscan superar o statu quo do estado nación, Turquía segue insistindo neste modelo. Coa guerra en Gaza, Líbano e Iemen, e a caída de Assad, o Estado turco é consciente da magnitude do cambio en curso e os riscos que implica. Se non se manifesta como unha invasión militar, podería adoptar a forma dun golpe de Estado, como ocorreu repetidamente na historia de Turquía.

• Israel atacou recentemente por primeira vez obxectivos turcos en territorio sirio.

  
  

Neste contexto de profunda crise, que contradí a imaxe que Turquía intenta ofrecer, iniciouse un novo proceso de paz en outubro de 2024.

Ao dar a man ao líder do Partido DEM (partido prokurdo de Turquía), o líder do nacionalista MHP, Devlet Bahçeli, lanzou unha nova iniciativa. Consciente dos riscos que afronta a continuidade do Estado turco, chamou ao desenvolvemento dun novo proceso. Esta é a principal diferenza respecto aos procesos anteriores, que foron sistematicamente saboteados por forzas, incluído o MHP, sen interese ningún na paz.

Que pasou nas últimas semanas?

O 27 de febreiro de 2025, Abdullah Öcalan fixo un chamamento pola paz e unha sociedade democrática, pedindo ao PKK convocar un congreso para disolverse e abandonar as armas, co obxectivo de pasar dunha loita armada a unha solución política, sempre que Turquía desenvolvese garantías legais para o proceso e recoñecese a política democrática.

O PKK reaccionou positivamente, declarando un cesamento do fogo inmediato e facendo como condición para o congreso o contacto directo con Öcalan. O Partido DEM continuou as súas reunións con diversos representantes políticos turcos, incluído o presidente Erdoğan, o ministro de Xustiza e o líder do MHP.

Non se fixeron públicas todas as conclusións das conversas, por razóns relacionadas co desenvolvemento do proceso, pero é certo que as condicións de Öcalan mudaron en parte, aínda que o réxime de illamento continúa. Algunhas delegacións puideron visitar Imralı e establecer comunicación entre Öcalan e o resto do movemento. Tamén se confirmou que Öcalan puido enviar un informe político que foi compartido no congreso.

É importante entender que o Estado turco non é unha entidade unificada. Hai diferentes faccións con distintos intereses. Algunhas desexan que a guerra continúe porque teñen interese político e económico niso. Se a guerra remata, esas faccións perden a súa razón de ser. Forzas externas como Israel, Irán ou a OTAN tamén queren sabotar o proceso, pois ven nel unha ameaza para as súas propias políticas.

Ao non responder ás provocacións e ao decidir disolverse, o PKK mantén a iniciativa e exerce unha presión máxima sobre o Estado turco.

Conclusións do 12º Congreso do PKK

Hai que distinguir entre disolución e liquidación. Ser liquidado é desaparecer sen desexalo. A disolución do PKK é unha decisión consciente e meditada, froito dun congreso que reuniu máis de 200 delegadas/os que representaban todas as ramas do movemento. A declaración final afirma que “todas as actividades realizadas baixo o nome PKK foron concluídas” e destaca que o PKK, como partido, cumpriu a súa misión histórica. Porén, isto non significa que a loita se abandone, ao contrario. Como indicou Duran Kalkan, un dos fundadores do PKK: “isto non é o final da loita, senón un novo comezo”.

O congreso indicou que unha solución real debe desenvolverse sobre a base do socialismo e a democracia comunal, dentro dunha república democrática que permita a convivencia entre pobos. A declaración dixo:“renovamos a nosa promesa a todos os mártires da loita e afirmamos o noso compromiso para cumprir os soños do Mártir da Paz e Democracia Compañeiro Sırrı Süreyya Önder”. Para acadar este ideal, cómpre unha loita intensa baseada nun movemento con prácticas e organización renovadas.

Un novo paradigma

A gran diferenza entre este proceso e outros procesos de paz na historia de movementos de liberación nacional ou socialistas (que maioritariamente acabaron en liquidación) é que o movemento de liberación de Kurdistán desenvolveu un paradigma político construído precisamente contra esa dinámica de liquidación. Este proceso actual ten as súas raíces en 1993. Ante a caída da URSS, Öcalan comezou a desenvolver un novo paradigma para evitar repetir os erros soviéticos, insistindo no socialismo como vía de liberación humana.

Desde entón, Öcalan considerou que o PKK e a súa loita armada cumpriran o seu papel histórico: o recoñecemento da identidade kurda e a posibilidade dunha solución política. Nese momento, comezaba o primeiro proceso de paz, que rematou abruptamente pola morte, en circunstancias sospeitosas, do presidente turco. Durante 32 anos, o movemento kurdo viuse forzado a continuar unha guerra imposta polas potencias imperialistas.

Hoxe, a posibilidade da paz abre o camiño para expandir o paradigma teorizado por Öcalan, baseado na ecoloxía, na liberación das mulleres e na democracia radical. Coñecido pola súa posta en práctica no nordeste de Siria, este paradigma, tamén chamado confederalismo democrático, representa un símbolo de esperanza. A través da revolución de Rojava, a resistencia guerrilleira contra o segundo exército da OTAN, o movemento Jin Jiyan Azadî ou o experimento comunal no norte de Kurdistán, a loita do PKK hai tempo que transcendeu as fronteiras do partido fundado en 1978.

Este espírito estendeuse por todo o mundo, dando lugar a centos de grupos e organizacións. Máis ca un partido, o movemento apoísta representa sobre todo unha ideoloxía, un xeito de vida, unha cultura, unha ética, unha visión estratéxica e unha proposta para un sistema social alternativo á modernidade capitalista.

Non un final, senón un novo comezo

O novo proceso que se desenvolve desde o histórico chamamento do 27 de febreiro debe entenderse tamén como unha intervención de Öcalan para levar o movemento apoísta a unha nova fase da loita. Nun momento no que a crise da modernidade capitalista se agrava día a día, a necesidade dun novo internacionalismo nunca foi tan grande. Como dixo Besê Hozat, da dirección do KCK, no Congreso:“Entendemos claramente que é un novo comezo, un proceso de cambio, transformación e reestruturación.”

É un proceso para construír gradualmente unha nova organización que dea forma a este novo internacionalismo expresado na irmandade entre os pobos kurdo e turco ata as illas de Papúa e Indonesia, pasando polas montañas de Abya Yala, as metrópoles europeas, os caracoles zapatistas, as aldeas de Malí, as comunidades do nordeste de Siria e centos de outros territorios.

En canto a onde está máis desenvolvido este internacionalismo comunalista, Öcalan fixo clara a súa visión. Nos últimos meses compartiu a súa proposta para unha Siria onde os pobos druso, alauí e árabe desenvolvan a súa autonomía no modelo de Rojava: irmandade de pobos, liberación das mulleres e democracia comunal.

Novo internacionalismo

Se é posible imaxinar este futuro para Siria, quen pode impedirnos imaxinalo para toda a humanidade? Nun mundo no que as sociedades afrontan a ameaza existencial da guerra global, este paradigma representa unha alternativa desde o Oriente Medio ata Asia, desde Abya Yala ata África e Europa. A declaración final subliña:“Co Socialismo da Sociedade Democrática como nova fase do proceso de paz e sociedade democrática e da loita polo socialismo, o movemento democrático global avanzará, e xurdirá un mundo xusto e igualitario. Con esta base, chamamos á opinión pública democrática, especialmente aos nosos camaradas da Iniciativa Mundial pola Liberdade, a ampliar a solidariedade internacional no marco da teoría da modernidade democrática.”

A nosa responsabilidade

Nun proceso tan complexo, onde moitos factores e actores entran en xogo, é normal ter dúbidas e contradicións. Pero nunca debemos deixar que a guerra mediática nos confunda. Se temos dúbidas, deben ser sobre os Estados e a súa capacidade de comprometerse sinceramente cun proceso político. Este proceso logrará os seus obxectivos se se constrúe con confianza no movemento e camaradería forte. A nosa responsabilidade é apoiar accións en todo o mundo que presionen ao Estado turco e mostrar abertamente o noso apoio ao proceso en curso, tomando iniciativas. Sen demora, debemos tamén profundar máis ca nunca no entendemento do paradigma e vincularnos ao territorio no que vivimos para participar na construción deste novo internacionalismo.

Concluímos coa promesa feita polas 232 delegadas e delegados ao final do Congreso:

“Como socialista, vivirei nunha sociedade democrática baseada na liña apoísta. Loitarei contra a civilización dominada polo home e o sistema estatal. Baseareime nun sistema comunal democrático fundado na liberdade das mulleres. En todas as circunstancias, intensificarei a loita pola liberdade do pobo kurdo. Serei guía na construción dunha sociedade democrática. Defenderei o socialismo democrático e a liberdade. Preservarei todos os valores establecidos polo PKK. Loitarei por un Oriente Medio democrático e un mundo democrático. Con esta base, comprometo a miña honra e dignidade ao Líder Apo, a todos os mártires de Kurdistán, ao noso pobo e á humanidade. Prometo, prometo, prometo!”

Lêgerîn Magazine – 14.05.2025